نیوزتل: در سالهای اخیر، ۱۰ شرکت ایرانی موفق شده اند ۴۵ محصول نانوکاتالیست را طراحی و تجاری سازی کنند که این محصولات با اثرگذاری اقتصادی ۶۱۹ میلیون دلاری، از یک فناوری آزمایشگاهی به یک دارایی راهبردی در سیستم ارزش سوخت تبدیل گشته اند.
به گزارش نیوزتل به نقل از ایسنا، به نقل از ستاد نانو، در سال هایی نه چندان دور، بخش عمده کاتالیست های مورد نیاز صنایع نفت و پتروشیمی ایران به صورت کامل از بازارهای خارجی تامین می شد و همین موضوع، یکی از ریشه های وابستگی راهبردی کشور در سیستم ارزش انرژی به شمار می رفت اما طی یک دهه اخیر جریان بومی سازی نانوکاتالیست ها به نقطه ای رسیده که نه تنها واردات را به حداقل رسانده، بلکه با تولید ۴۵ محصول توسط ۱۰ شرکت ایرانی، زمینه تشکیل یک مزیت اقتصادی پایدار را پدید آورده است.
فروش ۱۷۲ هزار میلیاردریالی این محصولات از سال ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۳، صادرات ۲۵ میلیون دلاری و صرفه جویی ارزی ۴۶۹ میلیون دلاری تنها بخشی از اثرگذاری اقتصادی این فناوری است. به کارگیری این نانوکاتالیست ها در پالایشگاه های اصلی کشور باعث افزایش تولید سوخت، کاهش ناترازی و تقویت بازیابی انرژی شده؛ بگونه ای که تنها یک نمونه بومی توانسته تولید بنزین را سالانه ۱۱۰ میلیون لیتر افزایش دهد.
رشد شتابان فناوری های پیشرفته در صنایع پالایشی و پتروشیمی ایران، طی هفت سال قبل چهره جدیدی از اقتصاد انرژی کشور را رقم زده است؛ چهره ای که در آن، نانوکاتالیست های بومی نقش محوری دارند و با اثرگذاری اقتصادی ۶۱۹ میلیون دلاری، از یک تکنولوژی آزمایشگاهی به یک دارایی راهبردی در سیستم ارزش سوخت تبدیل گشته اند.
با آغاز برنامه های توسعه فناوری نانو در عرصه انرژی، روند بومی سازی این محصولات شتاب گرفت تا جایی که در سالهای اخیر، ۱۰ شرکت ایرانی موفق شده اند ۴۵ محصول نانوکاتالیست را طراحی و تجاری سازی کنند. این تحول، نه فقط وابستگی وارداتی را کاهش داده، بلکه ساختار اقتصادی پالایشگاه ها را نیز دگرگون کرده است.
برپایه آمارهای تجمیعی، از سال ۱۳۹۷ تا پایان ۱۴۰۳ بالاتر از ۱۷۲ هزار میلیاردریال معادل ۱۷٫۲ همت از محل فروش نانوکاتالیست های داخلی در صنایع پتروپالایشگاهی بوجود آمده است. این بازار داخلی البته تنها بخشی از اثرگذاری اقتصادی این محصولات را نشان میدهد. صادرات ۲۵ میلیون دلاری نانوکاتالیست های ایرانی به کشورهایی همچون عراق، ترکیه، روسیه و ونزوئلا بیان کننده آن است که ایران نه تنها توانسته نیاز داخلی را تامین کند، بلکه به جمع تامین کنندگان منطقه ای نیز وارد شده است.
طبق گزارش ها در سالهای اخیر، با جایگزینی نمونه های داخلی بجای کاتالیست های خارجی، مجموعاً حدود ۴۶۹ میلیون دلار صرفه جویی ارزی برای کشور رقم خورده است. این عدد زمانی اهمیت بیشتری پیدا می کند که بدانیم وابستگی به کاتالیست های خارجی همواره یکی از نقاط صدمه پذیری راهبردی ایران در وضعیت تحریم و نوسانات ارزی بوده است.
پالایشگاه های تهران، آبادان، تبریز، اصفهان، لاوان، ستاره خلیج فارس و شازند، همینطور مجتمع های پتروشیمی همچون کارون و بندر امام، حال از مصرف کنندگان اصلی نانوکاتالیست های داخلی هستند. حضور این محصولات در چنین واحدهایی نشان میدهد که فناوری بومی از مرحله آزمایشگاهی فراتر رفته و به سطح استانداردهای عملیاتی کلاس جهانی رسیده است. این مساله از نظر اقتصادی نیز اهمیت دوچندان دارد؛ چونکه عملکرد کاتالیست مستقیم بر راندمان واحد، مصرف انرژی، میزان بازیافت و حجم تولید اثر می گذارد.
نمونه شاخص این تحول، نانوکاتالیست واحد RCD در پالایشگاه شازند اراک است. این کاتالیست ایرانی که در اوایل سال ۱۴۰۲ جایگزین نمونه خارجی شد، افزون بر عملکرد بهتر، ۴۰ درصد ارزان تر از نمونه وارداتی بوده است. اما اثرگذاری اقتصادی آن به همینجا محدود نمی گردد. به علت طول عمر بیشتر نسبت به نمونه خارجی، این کاتالیست توانسته میزان تولید بنزین را در واحد مربوطه سالانه ۱۱۰ میلیون لیتر افزایش دهد. این افزایش تولید، در حالی که کشور با ناترازی سوخت و احتیاج به واردات بنزین مواجه بوده، ارزش اقتصادی قابل توجهی به وجود آورده است.
طبق برآوردها، صرفه جویی ارزی ناشی از کاهش واردات بنزین در دو سال ۱۴۰۲ و ۱۴۰۳ با استفاده از همین یک کاتالیست، ۱۵۰ میلیون دلار بوده است. این عدد به تنهایی نشان میدهد که توسعه فناوری های بومی تا چه اندازه می تواند در مدیریت منابع ملی و تقویت امنیت انرژی نقش داشته باشد.
افزون بر این، استفاده از نانوکاتالیست ها موجب بهبود فرآیندهای تصفیه، کاهش مصرف انرژی در واحدهای تولیدی و پیشرفت کیفیت محصولات غائی می شود. این مزیت ها در مقیاس صنعت نفت و پتروشیمی که سهم بالایی در اقتصاد ایران دارد، تأثیر گسترده ای بر راندمان ملی دارد. بهبود شاخصهای انرژی در پالایشگاه ها به مفهوم کاهش هزینه های عملیاتی، افزایش تولید فرآورده های باارزش و کاهش هزینه های جانبی ناشی از توقف یا افت کیفیت فرآیندها است.
همینطور توسعه زنجیره تامین داخلی کاتالیست ها، زمینه ساز اشتغال تخصصی، رشد شرکتهای دانش بنیان، توسعه لابراتوار ها و تقویت چرخه مطالعه و توسعه در کشور شده است؛ بخشی که در بلندمدت، توان رقابتی ایران در بازار جهانی انرژی را بیشتر می کند.
برآیند این تحولات نشان میدهد که نانوکاتالیست های ایرانی نه فقط یک تکنولوژی پیشرفته، بلکه یک محرک اقتصادی و راهبردی در صنعت انرژی هستند. از اثرگذاری ۶۱۹ میلیون دلاری تا صرفه جویی ارزی گسترده، از افزایش تولید بنزین تا ورود به بازار صادراتی، همگی بیان کننده آن است که اقتصاد انرژی ایران در راه جدیدی از خودکفایی و رشد فناورانه قرار گرفته است.
به طور خلاصه، حضور این محصولات در چنین واحدهایی نشان میدهد که فناوری بومی از مرحله آزمایشگاهی فراتر رفته و به سطح استانداردهای عملیاتی کلاس جهانی رسیده است. این کاتالیست ایرانی که در اوایل سال ۱۴۰۲ جایگزین نمونه خارجی شد، افزون بر عملکرد بهتر، ۴۰ درصد ارزان تر از نمونه وارداتی بوده است. اما اثرگذاری اقتصادی آن به همینجا محدود نمی گردد.
