به گزارش نیوزتل، در سالی که گذشت بنیاد ملی نخبگان، وزارت علوم و وزارت بهداشت برای مقابله با برون کوچی نخبگان طرحهای ویژه ای را تدوین کردند که باید دید چقدر از آن طرح ها در ۱۴۰۲ محقق خواهد گردید.

به گزارش نیوزتل به نقل از مهر، کمتر کسی است که دیگر باور نداشته باشد، ایران کشوری «نخبه پرور» است، تصدیق این ادعا را میتوان در افتخارات و دستاوردهای محققان، متخصصان و پزشکان ایرانی در حوزه های علمی-پزشکی، فضایی، دفاعی و … چه در داخل کشور و چه خارج از کشور جستجو کرد اما سوال اصلی اینجاست که حاکمیت برای نگهداشت نوابغ و نخبگان ایرانی چقدر کوشیده و می کند.
طی سالهای اخیر بخصوص در سالی که گذشت مقام معظم رهبری طی سخنانی بر جذب و نگهداشت نخبگان تاکید داشتند و در یکی از دیدارهای اخیر در مهر ۱۴۰۱ به صورت ویژه نخبگان را جزو ارکان پیشرفت و مایه آبروداری کشور خطاب کردند و گفتند: «از دستگاه ها توقّع داریم که از نخبگان حمایت کنند و نخبگان توقعاتی از دستگاه ها دارند؛ یک توقّعشان اشتغالِ مناسب با دانششان است و دیگری امکان ادامه تحقیقات است و ارتباط با مراکز علمی دنیاست که توقّع زیادی نیست.»
انتظار رهبری از نخبگان کشور
رهبری در همین دیدار مبحث «انتظار از نخبگان» را مطرح نمودند و گفتند: از فرد نخبه این انتظار وجود دارد که ظرفیت شخصی خویش را تبدیل به ظرفیت ملی کند و توانایی های خویش را در جهت حل مسائل کشور قرار دهد. ایشان با گلایه از برخی نخبگان که در ایران رشد می کنند اما ثمره این رشد را به خارج می برند و برخی اوقات هم با تبدیل شدن به پیچ و مهره های دشمن ظرفیت خویش را در اختیار آن قرار می دهند، افزودند: نخبه باید در کنار مردم خود بماند البته مهاجرت کردن و درس خواندن نخبه در دانشگاه های برتر اشکالی ندارد اما پس از پایان تحصیلات به کشور برگردد و توانایی های خویش را برای پیشرفت کشور به کارگیرد.
تکلیف رئیس جمهور به دستگاه ها
در همین راستا رئیس جمهور هم در سالی که گذشت بر فراهم کردن زمینه برای نقش آفرینی بیشتر نخبگان در گره گشایی از مشکلات کشور در مسائل اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی تصریح کرد و در بخشی از سخنرانی خود در همایش بنیاد ملی نخبگان حمایت مالی، حقوقی و همینطور تسهیل گری در صدور مجوزها بخصوص برای شرکتهای دانش بنیان را همچون حمایت های لازم دولت از نخبگان برشمرد و اظهار داشت: بنیاد ملی نخبگان وظیفه دارد حمایت های دولت از نخبگان را به شکل عملی پیگیری کند و ملجأ و پناهی برای نخبگان در جهت برطرف سازی خواسته ها و نیازهای آنها باشد.
در یکسال گذشته به دنبال تأکیدات رهبری، رئیس جمهور دستگاه ها را مکلف کرد تا در جهت جذب نخبگان و از این جهت که دغدغه رهبری در این عرصه جنبه عملی و اجرایی پیدا کند، طرح های ویژه ای تعریف کنند. در همین راستا از دستگاههای دارای مسئولیت در حوزه نخبگان، همچون باشگاه پژوهشگران جوان، جهاد دانشگاهی، معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، وزارت علوم، وزارت بهداشت و دانشگاه آزاد، خواسته شد زمینه جذب، اشتغال، رشد و شکوفایی نخبگان را بیشتر از پیش فراهم آورند.
تدوین بسته حمایتی ویژه نخبگان
در تمایل به برون کوچی نخبگان علمی ایرانی عوامل مختلفی شامل فرصت های شغلی بهتر در خارج از ایران، شان و جایگاه بالای علمی، اجتماعی و اقتصادی، حقوق و درآمد چند برابری و رفاه بالاتر موثر هستند که در این گزارش قرار نیست به تشریح این موارد بپردازیم بلکه مبحث اصلی، پرداختن به برنامه ها و طرح هایی است که دستگاه ها، پیرو تاکیدات رهبری برای نگهداشت نخبگان در کشور در دستور کار قرار گرفته است.
بیشترین درخواست نخبگان از دولت ایجاد زمینه برای افزایش اثربخشی بوده و در همین زمینه دولت سیزدهم، ماموریتی را برای تدوین آئین نامه ای برای پشتیبانی از نخبگان به «بنیاد ملی نخبگان» داد و در این آئین نامه که جزئیات آن در ایام پایانی سال ۱۴۰۱ انتشار یافت، طرح هایی برای جذب، نگهداشت، تعامل مؤثر و بازگشت نخبگان تدوین شده و مقرر است از سال آینده به صورت جدی اجرایی و پیگیری شود. به صورت مثال با هماهنگی با سازمان امور استخدامی مقرر شده است سالانه بخشی از ظرفیت استخدامی دستگاه ها به نخبگان اختصاص پیدا کند.
۵ هزار نخبه در دستگاههای اجرایی جذب می شوند
در همین رابطه قائم مقام بنیاد ملی نخبگان در گفتگو با خبرنگار مهر، جزییاتی از چند و چون استخدام نخبگان در دستگاههای اجرایی اعلام نموده است؛ آنطور که ناصر باقری مقدم گفته «حدود ۲ هزار نخبه ای که توسط بنیاد مورد ارزیابی و تأیید قرار گرفته اند در دستگاههای اجرایی کشور همچون وزارت نیرو، دانشگاه فرهنگیان و وزارت اموزش و پرورش، معاونت حقوقی ریاست جمهوری، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و سازمان بنادر کشور جذب شوند.»
بیمه و مسکن نخبگان در دستور کار قرار گرفت
قائم مقام بنیاد ملی نخبگان با تأکید بر این که این افراد پس از جانمایی در دستگاه ها احتیاج به آزمون استخدامی ندارند، اضافه کرد: «مشاغل متناسب با حضور نخبگان توسط دستگاه ها اعلام و بعد از تأیید سازمان امور اداری و استخدامی نخبگان آماده جانمایی در دستگاه ها هستند. این افراد بر مبنای نیاز و اولویت دستگاه ها جانمایی می شوند. وی همینطور این خبر را اعلام نمود که مقرر است سال آینده ۵ هزار نفر از نخبگان در دستگاههای اجرایی جذب شوند.»
تامین مسکن از دیگر دغدغه های نخبگان بشمار می رود که در آئین نامه مذکور برای آن برنامه هایی پیشبینی شده است؛ به صورتی که به قول محمدصادق خیاطیان، رئیس مرکز بررسی های استراتژیک ریاست جمهوری، وزارت خانه های علوم، بهداشت، راه، مسکن و شهرسازی و معاونت علمی ریاست جمهوری به دنبال رفع این دغدغه هستند و اقدامات عملیاتی آن اجرایی شده است. خیاطیان این را هم گفته است که نخبگان زیر پوشش بیمه هستند و تحت بیمه تکمیلی قرار خواهند گرفت.
قرار است با همکاری دولت و نقش آفرینی بنگاه های بزرگ، زمینه اشتغال برای هزار نخبه فراهم گردد تعریف «پروژه های فناورانه» ویژه نخبگان یکی دیگر از طرح های تدوین شده در این آئین نامه است که هوش مصنوعی، فناوری های دیجیتال، کوانتوم و حوزه های مرز دانشی همچون این پروه ها محسوب می شود. خیاطیان می گوید طرح های فناورانه تعریف شده مسئله محور بوده و برای وارد شدن بخش خصوصی به این حوزه احتیاج به مشوق داریم و دراین زمینه از ظرفیت قانون جهش تولید استفاده می شود. همینطور مقرر است با همکاری دولت و نقش آفرینی بنگاه های بزرگ، زمینه اشتغال برای هزار نخبه فراهم گردد.
از سوی دیگر با عنایت به عدم اقبال برای ورود متقاضیان به حوزه علوم پایه، با کمک وزارت علوم و سایر دستگاههای اجرایی مشوق هایی برای ورود به علوم پایه در نظر گرفته است. پشتیبانی از نخبگان خاص با اثرگذاری بیشتر که در سال حدود ۲۰۰ نفر تخمین زده شده و «سرآمدان علمی» نامیده می شوند، از دیگر موارد مورد حمایت به شمار می روند. در همین راستا و به منظور اجرایی سازی این آئین نامه و نظارت بر نحوه عملیاتی شدن طرح، مقرر است کمیته ای متشکل از نمایندگان دستگاههای اجرایی در بنیاد ملی نخبگان تشکیل گردد.

اگر بخواهیم مروری بر طرح های مهم پشتیبانی از مستعدان علمی در سال ۱۴۰۱ داشته باشیم، میتوان به طرح پشتیبانی از «رتبه های برتر کنکور سراسری و برگزیدگان المپیاد دانش آموزی» در رشته های هدف اولویت دار (علوم پایه، علوم انسانی و مهندسی کشاورزی) اشاره نمود که با پیگیری وزارت علوم و بنیاد ملی نخبگان از مهرماه سال ۱۴۰۱ اجرایی شد. برپایه این طرح رتبه های ۱ تا ۱۰۰ (کشوری) گروههای ریاضی و فیزیک، علوم تجربی، علوم انسانی و رتبه های ۱ تا ۵۰ (کشوری) هنر و زبان های خارجی در کنکور سراسری سال ۱۴۰۱ و دارندگان نشان های طلا، نقره و برنز کشوری در المپیادهای ملی دانش ‏آموزی در صورت انتخاب و پذیرش در رشته های هدف اولویت دار از مزایایی برخوردار می گردند.
تسهیلات رتبه های برتر کنکور؛ از امکان جذب در نهادهای فناورانه تا تسهیلات خدمتی
افراد برگزیده می توانند از کمک هزینه حمایتی ماهانه به میزان حداقل دستمزد تعیین شده توسط شورایعالی کار در خلال دوره تحصیل در داخل کشور برخوردار شوند. همینطور امکان جذب در نهادهای فناورانه و شرکتهای دانش بنیان بنیاد ملی برای این افراد وجود دارد و تسهیلات خدمت نظام وظیفه تخصصی بنیاد ملی نخبگان و همینطور کمک هزینه‌ی اعزام به فرصت مطالعاتی داخل یا خارج از کشور به برگزیده طرح در دوره دکتری تخصصی برای آنها در نطر گرفته شده است. از طرف دیگر هم این افراد در صورت اقامت در داخل کشور می توانند از بیمه درآمد بعد از دانش آموختگی از دوره دکتری تخصصی بهره مند شوند.
«رشته های برنامه محور» در بعضی دانشگاه ها ایجاد شد
یکی دیگر از طرح های وزارت علوم در جهت جذب نخبگان که در ۱۴۰۱ اجرایی شد و در سالهای پیش رو هم ادامه دارد، راه اندازی «رشته های برنامه محور» در دانشگاه ها بوده است. این رشته ها در جهت گسترش دانش جدید در کشور عرضه می شوند و تصمیم بر اینست که نیازهای جامعه در ایجاد آنها مدنظر قرار گیرد. آنطور که وزیر علوم در این زمینه گفته، این رشته ها دائمی نبوده و زمانی که دیگر نیازی به این رشته ها نباشد، پذیرش دانشجو در آنها متوقف می شود.
تاکنون مصوبه «رشته های برنامه محور» در برخی از دانشگاه های متقاضی به صورت موردی اجرا شده و به قول مسولان وزارت علوم اگر امکان توسعه وجود داشته باشد، در دانشگاه های دیگر هم اجرا می شود. وزارت علوم همچنین تاکید کرده که دانشگاه ها باید متقاضی باشند چون که این وزارت خانه به صورت موردی دانشگاهی را انتخاب نمی نماید.
جذب نخبگان بعنوان هیات علمی در دانشگاه ها / رفع چالش عدم تمکین دانشگاه ها برای جذب
در ادامه طرح های حمایتی از نخبگان، کارگروهی ویژه با دستور رئیس جمهور و با مدیریت معاونت اجرایی رئیس جمهور شکل گرفت و علاوه بر این شیوه نامه ای برای جذب نخبگان در دانشگاه ها تدوین و هم اکنون در نوبت تصویب شورایعالی انقلاب فرهنگی قرار دارد. وزیر علوم در همین رابطه به خبرنگار مهر اظهار داشت: «در این طرح بحث جذب دانش آموختگان دکتری بعنوان هیأت علمی پیگیری می شود که به امضا وزرای علوم تحقیقات و فناوری، آموزش و پرورش، بهداشت درمان و آموزش پزشکی، رئیس دانشگاه آزاد اسلامی و معاون علمی، فناوری و اقتصاد دانش بنیان ریاست جمهوری رسیده و تقدیم رئیس جمهور شده است.
وی افزود: در آیین نامه قبلی که توسط بنیاد ملی نخبگان تصویب شده بود، وزارت علوم دیده نشده بود و همین عدم حضور وزارت علوم باعث می شد دانشگاه ها تمکین نکنند؛ اما این طرح حالا با ۵ امضا به شورایعالی انقلاب فرهنگی ارسال شده که با ۵ امضایی شدن طرح جذب نخبگان در دانشگاه ها این مشکل رفع خواهد شد و براین اساس دانشگاه ها مکلف هستند به سرعت جذب را انجام دهند تا سایر استعلام های رسمی صورت بگیرد.»
وزیر علوم همینطور ضمن تاکید بر لزوم بازبینی در آئین نامه جذب به ذکر آماری از جذب دانشجویان نمونه بعنوان هیات علمی پرداخت و اظهار داشت: ۶۰ درصد دانشجویان نمونه در ادوار گذشته هم اکنون عضو هیئت علمی دانشگاه ها هستند و امیدواریم با همکاری وزارت بهداشت و علوم و هیئت عالی جذب شورایعالی انقلاب فرهنگی شرایط بازبینی آیین نامه جذب ایجاد شود و بتوانیم از ظرفیت علمی دانشجویان نمونه کشوری بعنوان عضو هیئت علمی و الگوی موفق استفاده نمائیم.
بازنگری در آیین نامه های جذب وزارت بهداشت برای به کارگیری نخبگان
در ادامه طرح های حمایتی، وزارت بهداشت هم برنامه هایی در دستور کار دارد و مقرر است در جهت تشویق نخبگان، آیین نامه های جذب وزارت بهداشت را برای به کارگیری نخبگان متدین و متعهد بازبینی کند؛ عین اللهی در سخنانی در ایام پایانی ۱۴۰۱ با اشاره به ایجاد شبکه نخبگانی در کشور اظهار داشت: ما پیگیر حل مشکلات و معیشت این قشر هستیم.
وزیر بهداشت از تشکیل قرارگاهی تحت عنوان قرارگاه راهیان پیشرفت اطلاع داده و گفته است که امکان ادامه تحصیل استعدادهای برتر در مقاطع بالاتر بوجود آمده است. عین اللهی در همین رابطه اضافه کرد: «امکان تحصیل همزمان استعدادهای برتر هم در چند حوزه ایجاد و همینطور سهمیه جذب اعضای هیئت علمی برای نخبگان اختصاص هم داده شده و قرارگاه راهیان پیشرفت تشکیل شده است.»

در بخشی از شیوه نامه جذب نخبگان، تسهیل در جذب بعنوان هیات علمی در دانشگاه ها مورد تاکید قرار گرفته و سه روش برای پذیرش نخبگان بعنوان هیأت علمی پیشبینی شده است؛ برپایه روش اول، نخبگان به روش عادی در فراخوان جذب هیأت علمی شرکت کرده و با بقیه شرکت کنندگان رقابت می کنند و البته حسن آن اینست که ردیف استخدامی آنها در صورتیکه از بنیاد ملی نخبگان تاییدیه داشته باشند فراهم است و کارت پایان خدمت هم در ابتدا اگر در پروژه ای از پروژه های بنیاد ملی نخبگان مشغول باشند، نیازی نیست.
نخبگان اگر از سوی بنیاد ملی نخبگان معرفی و برگزیده باشند، می توانند به دانشگاه مورد نظر خود مراجعه نموده و از دانشگاه مورد نظر اعلام نیاز بیاورند، در صورتیکه دانشگاه قبول کرده و نامه ای در خصوص نیاز به فرد مذکور را اعلام نماید، نخبه مذکور می تواند پذیرش شود در روش دوم، نخبگان اگر از سوی بنیاد ملی نخبگان معرفی و برگزیده باشند، می توانند به دانشگاه مورد نظر خود مراجعه نموده و از دانشگاه مورد نظر اعلام نیاز بیاورند، در صورتیکه دانشگاه قبول کرده و نامه ای در خصوص نیاز به فرد مذکور را اعلام نماید، نخبه مذکور می تواند پذیرش شود. در روش سوم نیز، نخبگانی که جایابی نشده اند، رجوع می کنند اگر شرایط لازم را داشته باشند خارج از فراخوان به لحاظ عمومی و علمی بررسی شده در نهایت محلی را برای وی مشخص می کنند.
این در حالی است که پیش از این نخبگان حتی در صورت معرفی از جانب بنیاد ملی نخبگان، در وزارتین علوم و بهداشت هم مورد ارزیابی قرار می گرفتند اما در روش جدید این ارزیابی وجود ندارد و فرد معرفی شده می تواند خارج از آن بروکراسی به عضویت هیئت علمی دانشگاه ها درآید و با این احتساب و با عنایت به افزایش ۲ تا ۳ برابری سهمیه ظرفیت جذب نخبگان پیشبینی می شود با این روند در سال آینده ۱۰۰ تا ۲۰۰ نخبه با مساعدت وزارت علوم، عضو هیأت علمی دانشگاه ها شوند.
تعریف ۲۶ پروژه پیشران ویژه نخبگان داخل و خارج
نخبگان همواره این دغدغه را داشته اند که در پروژه های مهم یا بازی داده نمی شوند و یا توان علمی آنها آنطور که باید مورد استفاده قرار نمی گیرد ولی اکنون در طرح جدیدی که جزئیات آن از جانب معاون علمی رئیس جمهور اعلام شده، مقرر است پروژه های مهم و پیشران در حوزه سلامت، حمل و نقل، تنش های آبی، امنیت غذایی و … به آنها سپرده شود.
بر همین اساس ۲۶ پروژه بزرگ پیشران با تکنولوژی سطح بالا مقرر است توسط نخبگان ایرانی داخل و خارج از کشور طی سه سال آتی اجرایی شود که هزینه این پروژه ها یک میلیارد یورو ارزیابی شده است.
به گزارش نیوزتل به نقل از مهر، هرچند شنیده ها و آمار غیررسمی از افزایش ترک نخبگان و المپیادی ها از ایران خبر می دهد در همین حال اما متولیان بنیاد ملی نخبگان اعلام نموده اند درخواست نخبگان ایرانی خارج از کشور برای بازگشت به ایران در سال ۱۴۰۱ نسبت به سالهای قبل به بالاترین میزان خود رسیده است.
از طرفی با توجه به این که مسولان ذی ربط در دستگاه ها به سراغ دغدغه های اصلی نخبگان همچون مسکن، اشتغال پایدار، جایابی مناسب، مشوق های مالی و … رفته و در سالی که گذشت برای جذب و نگهداشت نخبگان برنامه هایی عرضه دادند باید دید آیا می شود نسبت به مهاجرت معکوس و نگهداشت مستعدان علمی در سال جدید خوشبین بود!
البته در شرایطی که دستگاههای متولی متعهدانه به آنچه وعده داده اند عمل کنند شاید این دفعه طرح های حمایتی تنها روی کاغذ باقی نماند.
امید آنکه با اجرایی شدن طرح هایی که در این گزارش به آن اشاره شد شاهد باشیم که نخبگان این سرزمین، کمتر به سراغ پر کردن فرم های مهاجرتی بروند.

منبع: نیوزتل